توضیحات

بخشی از مقدمۀ دکتر عارف نوشاهی در ابتدای این اثر:
در کتابخانة گنج بخش بعد از نسخه های فارسی، بیشترین تعداد نسخه های خطّی به زبان عربی است، ولی در پنجاه سال گذشته هیچ تلاش مستمر و کوشش جدّی برای فهرست برداری آنها نشده است. استاد منزوی در کتابخانه گنج بخش اگرچه در کنار نسخه های فارسی، به فهرست نویسی نسخه های عربی نیز پرداخته بود ولی این کار به انجام نرسید و در مرحلة اولیه ناتمام ماند. پس از بازگشت استاد منزوی به ایران در سال ۱۳۶۹ اصلاً کار فهرست نویسی مخطوطات در کتابخانة گنج بخش متوقف است. در حالی که هنوز هزاران نسخة فارسی و عربی و دیگر زبان ها، فهرست نشده درآنجا نگهداری می شود. یکی از دغدغه های بنده به عنوان تربیت دیدة استاد منزوی، فهرست برداری بقیه نسخه ها و به روز نمودن فهرست های کتابخانة گنج بخش بوده است، به ویژه نسخه های عربی که کلاً مغفول مانده بود. برای این کار حتی به مقامات ایرانی در تهران نیز پیشنهاد دادم. چنانکه در دیداری با آقای محمد کاظم بجنوردی رئیس مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی و سرپرست وقت کتابخانة ملی ایران، این پیشنهاد مطرح شد و او با نوشتن نامه ای به مدیر مرکز تاکید برین امر نمود. این نامه را به مدیر وقت مرکز تحویل دادم ولی اثری ترتیب نداد. تا این که دورة مدیریت آقای قهرمان سلیمانی (۱۳۹۱- ۱۳۹۲ش) در مرکز تحقیقات آغاز شد و این پیشنهاد به او مطرح نمودم و برای فهرست برداری نسخه های عربی دکتر احمد خان را معرفی کردم. آقای سلیمانی ازین پیشنهاد استقبال نمود و دکتر احمد خان مشغول به فهرست نویسی مخطوطات عربی شد. درست همان زمانی(۱۲بهمن ۱۳۹۲ش) که ماموریت آقای سلیمانی در مرکز به پایان رسید، کار فهرست نویسی نیز به اتمام رسید. روز آخرِ ماموریت آقای سلیمانی در ساختمان مرکز تحقیقات فارسی مراسم تجلیل و سپاسگزاری از دکتر احمد خان برگزار گردید.
* * *
دکتر احمد خان (متولد ۴ شعبان ۱۳۵۴ مطابق یکم نوامبر ۱۹۳۵) یکی از نام آورترین فهرست نویسان، کتابشناسان و نسخه شناسان معاصر پاکستان است. او مدتی سر کتابدار ادارة تحقیقات اسلامی دانشگاه بین المللی اسلامی، اسلام آباد بوده و در سال ۱۹۹۵م بازنشسته شد. در میان کارهای متنوع دکتر احمد خان در زمینة زبان و ادب عربی، دو کار او شهره دارد. یکی «فهرس المخطوطات العربية فی باکستان» که تاکنون ۹ جلد آن منتشر شده است(ریاض، ۱۹۹۷-۲۰۱۶) و دیگری «معجم المطبوعات العربيه فی شبه القارة الهندية الباکستانية منذ دخول المطبعة اليها حتی عام۱۹۸۰م» (ریاض، ۲۰۰۰م).