توضیحات
«پَـتنه» یا «پَـتنا» بزرگترین شهر و مرکز ایالت بهار (بیهار) در کشور هندوستان است که در گذشته به این شهر عظیمآباد میگفتند. این شهر از مراکز کلیدی زبان فارسی در هند بوده و دارای کتابخانههای غنی و ارزشمندی است که مخطوطات تعدادی از آنها به همت پژوهشگران ایرانی فهرست و معرفی شده است.
«مدرسۀ سلیمانیه» یکی از مراکز فرهنگی این منطقه است که اطلاعات ما در مورد این مدرسه بسیار محدود است؛ چه آنکه هنگام چاپ این فهرست، دسترسی به مطلعان نداشتیم، و تأخیر انتشار این اثر نیز شایسته نبود. لذا به همان مختصری که در تذکرۀ علمای هند و پاکستان آمده با تغییراتی اندک، اکتفا کردیم:
«مدرسۀ سلیمانیه 9 ربیع الاول سال 1323 ق. برابر با 15 می 1905م در محلۀ «گزری» از پتنه سیتی بنا شده است. نام تاریخی این مدرسه «مظاهر العلوم» بود. «نواب سید الطاف حسین رضوی» بانی این مدرسه بود و اولین رئیس این مدرسه «حافظ سید فرمان علی»، و «مولانا مصطفی جوهر» مدرّس و رئیس دوم آن بود.
گویا در بازهای از زمان، علامه سيدعلى حيدر نقوى ( ت1303ق.) فرزند سید علی¬اظهر از مدرّسین مدرسۀ سلیمانیه بوده است.
سید صادق حسینی اشکوری در مقدمۀ اثر به سلسله آثاری که در حوزۀ شبه قاره تاکنون منتشر کرده اند نیز پرداخته است. فهرست این آثار عبارتند از:
فهرست عناوین منتشرۀ مجمع ذخائر اسلامی دربارۀ شبه قاره
1) شرح مثنوی عبداللطیف گجراتی(چاپ عکسی)، (شعر- فارسی)، مؤلف: عبداللطیف گجراتی
2) حاتم نامه (شعر، داستان منظوم – اردو، سرایکی) (چاپ عکسی)، مؤلف: احمد یار مرالوی، برای فردا ، شمارۀ 147
3) آفرینش در اساطیر هند (اساطیر – فارسی)، مؤلف: سید حسن آصف آگاه
4) تذكرۀ علمای هند (تحفة الفُضلاء فی تراجم الكُملاء) (تذکره – فارسی)، مؤلف: محمد عبدالشكور ریوانی، به كوشش: یوسف بیگ باباپور
5) ترجمۀ احوال روس و افغانستان و هندوستان (تاریخ – فارسی)، مترجم: سید حسین شیرازی، معروف به مترجم هندی
6) ترجمۀ تاریخ و جغرافیای هندوستان، پرتغال و جزایر بریتانیا، (تاریخ – فارسی)
7) ترجمۀ تاریخ هندوستان (تاریخ – فارسی)، مترجم: اردشیر
8) ترجمۀ جغرافیای هند، (تاریخ – فارسی)، مترجم: سید حسین شیرازی، معروف به مترجم هندی
9) ترجمۀ روزنامجات هندوستان (احوال قیامت صغرا)، (تاریخ – فارسی)، مترجم: سید حسین شیرازی، معروف به مترجم هندی
10) ترجمۀ روزنامجات هندوستان (اخبار مصر)، (تاریخ – فارسی)، ترجمه شده: در دربار همایونی ظل السلطان، مترجم: سید حسین شیرازی، مترجم هندی
11) ترجمۀ روزنامجات هندوستان (اخلاق اهالی ایران)، (تاریخ – فارسی)، مترجم: سید حسین شیرازی معروف به مترجم هندی
12) ترجمۀ روزنامجات هندوستان (ایران، روس، انگلستان)، (تاریخ – فارسی)،مترجم: سید حسین شیرازی، معروف به مترجم هندی
13) ترجمۀ روزنامجات هندوستان (روس و انگلستان)، (تاریخ – فارسی)، مترجم: سید حسین شیرازی معروف به مترجم هندی
14) ترجمۀ روزنامجات هندوستان (روس و انگلستان)، (تاریخ – فارسی)، مترجم: سید حسین شیرازی، معروف به مترجم هندی
15) ترجمۀ روزنامجات هندوستان (روس و مرو)، (تاریخ – فارسی)، مترجم: سید حسین شیرازی، معروف به مترجم هندی
16) ترجمۀ روزنامجات هندوستان (زبیرپاشا)، (تاریخ – فارسی)، مترجم: سید حسین شیرازی معروف به مترجم هندی
17) ترجمۀ روزنامجات هندوستان (ممالك آسیا)، (تاریخ – فارسی)، مترجم: سید حسین شیرازی معروف به مترجم هندی
18) ترجمۀ روزنامجات هندوستان (وصیت پطر كبیر)، (تاریخ – فارسی)، ترجمه شده: در دربار همایونی ظل السلطان
19) چكیده مقالات همایش بین المللی میراث مشترك ایران و هند ، (مقالات – فارسی)، به كوشش: دكتر فرزانه اعظم لطفی و سید صادق حسینی اشكوری
20) چهار مقاله هندی، (مقالات – فارسی)، مؤلف: سید صادق حسینی اشكوری
21) حلقه های تصوف و عرفان در ایران و هند (مجموعه مقالات)، (مقالات – فارسی)، به كوشش: دكتر فرزانه اعظم لطفی و سیدصادق حسینی اشكوری
22) حلقه های هنر در ایران و هند (مجموعه مقالات)، (مقالات / هنر – فارسی)، به كوشش: دكتر فرزانه اعظم لطفی و سید صادق حسینی اشكوری
23) حلقههای معماری در ایران و هند (مجموعه مقالات)، (مقالات – فارسی)، به كوشش: دكتر فرزانه اعظم لطفی و سید صادق حسینی اشكوری
24) دین و اسطوره در ایران و هند (مجموعه مقالات)، (مقالات – فارسی)، به كوشش: دكتر فرزانه اعظم لطفی و سید صادق حسینی اشكوری
25) زبان فارسی در هند (مجموعه مقالات)، (مقالات – فارسی)، به كوشش: دكتر اعظم فرزانه لطفی و سید صادق حسینی اشكوری
26) سیمای شبه قاره هند مجموعه مقالات (فرهنگ، باستان شناسی، انسان شناسی، هنر و معماری)، (هندشناسی – فارسی)، مؤلف: محمد مهدی توسلی
27) شش مقالۀ هندی (چاپ شده در مجلات و ویژه¬نامه¬ها)، (مقالات – فارسی)، مؤلف: سید صادق حسینی اشكوری
28) عرفان و تصوف و نفوذ آن در هند و بنگلادش، (عرفان / تصوف – فارسی)، مؤلف: محمد كاظم كهدویی
29) فرهنگ تلمیحات: اشارات اساطیری، داستانی، تاریخی، مذهبی در زبان و ادبیات اردو ـ هندی به فارسی، (لغت – فارسی)، مؤلف: فرزانه اعظم لطفی
30) كاهش نفوذ زبان فارسی در هندوستان در دو قرن اخیر با نگرشی به سنگهای مزار شهید ثالث در آگره، به ضمیمه تصاویر سنگها و چند سنگ قبر و كتیبه سنگی از شهر آگره و تاج محل، (تاریخ – فارسی)، مؤلف: سید صادق حسینی اشكوری
31) گذر از ایران با لباس مبدل و یادداشتهای شورش هندوستان (سفرنامه كلنل استوارت) شوزش هندوستان و قشون کشی امباله در سالهای 1878 – 1857م؛ (سفرنامه / سیاحت نامه – فارسی)؛ مؤلف: كلنل چارلز ادوارد استوارت، مترجم: حسین سعادت نوری
32) مجموعه مقالات اولین همایش بین المللی میراث مشترك ایران و هند (1- 6)، (مقالات – فارسی و عربی و كردی)، مؤلف: دكتر فرزانه اعظم لطفی و سید صادق حسینی اشكوری
33) میراث مشترك ایران و هند در موزه نسخ خطی دكتر محفوظی، (هنر- فارسی و انگلیسی)، به کوشش: سید صادق حسینی اشكوری
34) نرگسستان (ترجمۀ منظوم فارسی رامایانا، حماسۀ هندی)، (شعر- فارسی)، مؤلف: چندرمن كایته (بیدل) / تصحیح: دكتر محمدكاظم كهدویی
35) نمایشگاه عكس هند (مصور رنگی)، (هنر- فارسی)، مؤلف: سید صادق حسینی اشکوری
36) هندشناخت، (مقالات – فارسی)، مؤلف: اعضای هیئت علمی ادارۀ كل پژوهش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی
37) یادداشتهای طبی در نسخه¬های هند و پاك (دفتر 1: جهندیر ملتان)، (اسناد – اردو و فارسی)، مؤلف: سید صادق حسینی اشكوری
38) یكصد و سیزده سند تجاری و فرهنگی دربارۀ روابط ایران و هند، (اسناد – فارسی)، مؤلف: اسدالله عبدلی آشتیانی
39) شیوه¬های تاریخ¬نویسی کاتبانِ مسلمان (بررسی یک نمونه در شبه قاره)، سید صادق حسینی اشکوری
40) زیب اللغات (فرهنگ لغت اردو – فارسی) تألیف دکتر زیب النساء علیخان و دکتر علی بیات (اعضای هیئت علمی دانشگاه تهران) (برندۀ کتاب سال دانشگاه تهران)
41) نسخۀ ناسخۀ مثنوی (گجراتی)، چاپ عکسی بر اساس مخطوطۀ دکتر ترابعلی براتعلی، )مثنوی مولانا با حواشی عبداللطیف عباسی گجراتی)، با مقدمه¬ای مفصل از دکتر علی حیدری یساولی، و با پیشگفتاری از سید صادق حسینی اشکوری
42) سنگ¬نوشته¬های مزار شهید ثالث در آگره، هند (آلبوم رنگی(، از مجموعۀ میراث سنگی (فروست آلبوم سنگهای مزارات و قبور)، انتخاب و تدوین سید صادق حسینی اشکوری
43) سنگ¬نوشته¬ها وکتیبه¬های مجموعۀ سید ضامن علی رضوی، هند (آلبوم رنگی)، از مجموعۀ میراث سنگی (فروست آلبوم سنگهای مزارات و قبور)، انتخاب و تدوین سید صادق حسینی اشکوری
44) تاریخ جدید (سفرنامۀ منشی اسماعیل به انگلستان) (اولین سفرنامۀ فارسی به انگلستان)، (متن مصحّح «تاریخ جدید» به همراه دو مقدمه اردو و فارسی، ترجمه متن «تاریخ جدید» به زبان اردو و انگلیسی، فهرست نسخه¬های خطی گنجینۀ سایمون دگبی)، به مشارکت و کوشش: امید سپهری راد، جواد همدانی، لیلا عبدی خجسته، نجیبه عارف
45) گلشن صائب (فهرست تک¬بیت¬ها و بیت¬های اول اشعار مندرج در سفینۀ صائب، بر اساس نسخۀ منحصر بفرد به خط صائب تبریزی در کتابخانۀ مرکزی دانشگاه اصفهان)، تدوین: محمدحسین حکیم و محمدعلی باقرزاده
46) دو تذکرۀ فارسی از میراث شبه قاره (تذکره آيينهٔ حيرت؛ از: منشی احمدحسين کاکوروی (متوفی ۱۲۸۹ هـ.ق)، تذکرة الشعرای جهانگیر؛ از: جهانگیر پادشاه)، به کوشش: مسعود غلامیه و یوسف بیگ باباپور
47) سفرنامۀ سند (سفرنامۀ تصویری به استان سند، حیدرآباد پاكستان) (سفرنامه – فارسی)، مؤلف: سید صادق حسینی اشكوری
48) مخطوطات السید الرضوی (كراتشی ـ پاكستان) (فهرست نگاری – عربی)، مؤلف: سید احمد حسینی اشكوری
49) مطالعات ایرانی در پاكستان (تاریخ و فرهنگ – فارسی)، مؤلف: مهدی توسلی- بهروز گراوند
50) تذکرۀ لطایف الخیال، در دو جلد از عهد صفوی، تألیف مولی شاه محمد اصطهباناتی، مقدمه: سید صادق حسینی اشکوری، تصحیح: یوسف بیگ باباپور
51) تذکرۀ نتایج الافکار، از قدرت الله گوپاموی، تصحیح: یوسف بیگ باباپور
52) بهرام نامه (آسمان هشتم : چهارمين مثنوى از خمسۀ ميرجمله )، (از مجموعه ميراث قطبشاهى ؛ 3)، محمد روح الامين اصفهانى (م 1047ق )، تحقيق گلاله هنرى ، زبان : فارسى (چاپ شده با مشارکت دانشگاه بُن – آلمان)
53) حيرت آينه (گزيده غزليات بيدل دهلوى )، به كوشش طغرل طهماسبى ويوسف بيگ باباپور، زبان : فارسى
54) كليات اقبال لاهوری، زبان : فارسى
55) جلاء القلوب (قرآنی، اردو)، سيد اشتياق كاظمى
56) رمضان المبارك تربيت اور انسان سازى كا مهينه؛ شيخ ذاكرحسين مدبّر، زبان : اردو
57) حج وعمره قرآن اور حديث كى روشنى مين؛ محمّدى رى شهرى ، ترجمه : نورمحمد ثالثى ، زبان : اردو
58) ليلى ومجنون (سوّمين مثنوى از خمسۀ ميرجمله )، (از مجموعه ميراث قطبشاهى؛ 2)، محمد روح الامين اصفهانى (م 1047ق)، تحقيق اشتفان پُپ ، زبان : فارسى (چاپ شده با مشارکت دانشگاه بن آلمان)
59) الحرارة الغريزية ، (از مجموعه ميراث قطبشاهى؛ 4)، نظام الدين احمد گيلانى (م پس از 1071ق )، تحقيق حكيم سيد ظلّ¬الرحمن ، زبان : عربى، (چاپ شده با مشارکت دانشگاه بن – آلمان)
60) رسائل فلسفى نظام¬الدين احمد گيلانى (حدوث العالم، شرح كلمة الاسلام، العقل الفعال، منافع موت، كائنات جو ورعد وبرق وصاعقه)، (از ميراث قطبشاهى؛ 1)، نظام الدين احمد گيلانى (م پس از 1071ق )، تحقيق آزاده كرباسيان ومحمد كريمى زنجانى اصل، زبان : فارسى (چاپ شده با مشارکت دانشگاه بن آلمان)
61) فهرست مشترک نسخههاى خطى فارسى پاكستانـ جلد اول ، احمد منزوى ، زبان : فارسى
62) فهرست نسخههاى خطى فارسى مؤسسه سندالاجى (حيدرآباد ـ پاكستان ) / عابدرضا عرفانى، زبان : فارسى
63) مخطوطات مكتبة السيّد الرضوى (كراچى ـ پاكستان ) / سيد احمد حسینی اشكورى، زبان : عربى
64) فهرست نسخههاى خطى كتابخانۀ چشمه رحمت (غازى پور ـ هندوستان ) / سيد صادق اشكورى، زبان : فارسى
65) فهرستوارۀ نسخههاى خطى كتابخانۀ خانقاه مجيبيّه (پَتنا ـ هند)، همراه با مقدمهاى مبسوط از سنگهاى مزارات سلسلۀ قادريۀ مجيبيه در باغ مجيبى ـ پتنا / سيد صادق اشكورى، زبان : فارسى
66) فهرست کتابخانۀ سلطان المدارس و جامعۀ سلطانیه، مؤلف: سید محمد جعفر بن محمد حسین رضوی، به کوشش: سید محمد جواد حسینی اشکوری
67) فهرست نسخههای خطی كتابخانۀ جامعۀ جوادیه (بنارس ـ هند)، (فهرست نگاری – فارسی)، مؤلف: سید جعفر حسینی اشكوری
68) فهرست نسخههای خطی كتابخانۀ مدرسۀ مظهر العلوم (بنارس هند)، (فهرست نگاری – فارسی)، مؤلف: سید صادق حسینی اشكوری
69) فهرست نسخههای خطی كتابخانه ممتاز العلماء ـ دفتر اول (لكنهو ـ هند)، (فهرست نگاری – فارسی)، مؤلف: سید صادق حسینی اشكوری
70) فهرست نسخههای خطی كتابخانههای زنگی پور (زنگی پور ـ هند)، (فهرست نگاری – فارسی)، مؤلف: سید محمد حسین حكیم
71) فهرستوارۀ مقاله¬های هندشناسی (مقاله¬های هندپژوهی در مجله¬های ایرانی)، (مقالات – فارسی)، مؤلف: اباذر نصر اصفهانی
72) فهرست نسخه¬های خطی دو كتابخانۀ شخصی پاكستان (مجددی، كاظمی)، (فهرست نگاری – فارسی)، مؤلف: محمد اقبال مجددی، به كوشش: یوسف بیگ باباپور و سید محمد موسوی نژاد
73) فهرست نسخههای خطی خزانۀ مفتی در اسلام آباد (اسلام آباد ـ پاكستان) (فهرست نگاری – فارسی)؛ مؤلف: احمد خان
74) فهرست نسخههای خطی خورشید گردیزی (مُلتان ـ پاكستان)؛ (فهرست نگاری – فارسی)؛ مؤلف: سید احمد حسینی اشكوری
75) فهرستواره ششصد و سی نسخۀ خطی كتابخانه¬های پاكستان (فهرست نگاری – فارسی)؛ تدوین: مجمع ذخائر اسلامی
76) فهرستوارۀ مصوّر نسخه¬های چاپ سنگی کتابخانۀ فصاحت جائسی (لکهنو، هندوستان)، به ضمیمۀ دو رساله: 1. ترجمۀ اصطلاحات حقوقی به زبان اردو 2. قصیده¬ای در مدح جناب امیرالمؤمنین علیه السلام از سجّاده¬نشین جائِس، مؤلف: سید صادق حسینی اشكوری
77) فهرستوارۀ نسخههای چاپ سنگی مدرسۀ دینیۀ غازیپور در هند، همراه با تصاویر منتخب؛ به ضمیمۀ «رافع الحُجُب عن اسامی الکتب» رسالهای مختصر در کتابهای مشترک العنوان ومختلف المضمون، مؤلف: سید صادق حسینی اشكوری
78) در محفل ادیبان، سفرنامۀ اشکوری به هند و حضور در سمینار دانشگاه علیگره دربارۀ زبان فارسی، اسفند 1385 هـ ش/2007م
79) فهرست گنج بخش (نسخه¬های خطی عربی مرکز تحقیقات فارسی ایران و اسلام آباد)، (فهرست نگاری – عربی)؛ مؤلف: احمد خان، در 7 جلد