توضیحات
سفرنامه کروسبنسکی (از شاه سلطان حسین تا نادرشاه)
(سفرنامه / تاریخ – فارسی)
مقدمه: کروسينسکی زادۀ ۱۶۷۵ م / ۱۰۸۹ ق در لهستان، به عنوان کشیش و مبلّغ فرقۀ ژزوئیت به ایران آمد و ۱۸ سال در اصفهان زندگی کرد. با تسلط بر زبان فارسی، اطلاعات گستردهای در مورد اوضاع سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ایران در سالهای واپسین حکومت صفویه به دست آورد و نوشتههایش یکی از کامل ترین و دقیق ترین گزارشات آن دوران است. وی مدتی به عنوان عضو هیئت سیاسی کشور فرانسه با دولت ایران وارد مذاکره شد و مسائلی از پشت پردۀ سیاست دربار را مطلع گشت. نیز شاهد شورش افغانها و محاصرۀ اصفهان بود و ماههای پایانی محاصره به اردوگاه افغانها رفت و وقایع را از نزدیک ثبت کرد.
دو ترجمۀ پیشین این اثر که سالها مورد استناد بود هردو کامل نیستند: نخست ترجمۀ ترکی خاطرات به نام «تاریخ افغان» و «افغان تاریخی» که ابراهیم متفرقه صدر اعظم عثمانی چاپ کرد که تلخیص متن و پر اشتباه است. دوم ترجمه و تلخیص از همین متن ترکی به فارسی از سوی عبدالرزاق بیگ دنبلی به دستور شاهزاده عباس میرزاست که علاوه بر تلخیص، دخل و تصرفاتی در متن نیز کرده است.
ولی الله شادان نیز خاطرات کروسينسکی را از روی متن فرانسوی با عنوان «علل سقوط شاه سلطان حسین» به فارسی برگردانده ولی منتسب به کشیش دوسرسو شده و همچنان پر خطاست و اشاراتی به نواقص کار دنبلی ندارد.
از این رو، متن حاضر، اولین بار به صورت کامل از روی متن انگلیسی با مقایسۀ متن فرانسوی انجام شده و اشتباهات یا اختلافاتِ سایرین در پاورقی ذکر شده است.