توضیحات
در یک جمعبندی کلی مباحث مطرح شده در این پژوهش را میتوان بهصورت زیر به تصویر کشید:
۱. فصل اول این رساله تحتعنوان «مفاهیم و کلیات» به بررسی مباحثی چون مقدمه، بررسی مفاهیم و کلیات اختصاص یافته است. مهمترین مباحثی مطرح شده ذیل مقدمه، عبارتند از: بیان مسئله، سؤالات اصلی و فرعی تحقیق، فرضیه، پیشینه، ضرورت تحقیق و روش تحقیق بهکار گرفتهشده در تدوین این نوشتار. بررسی مفاهیمی چون علویان، بکتاشیه، نصیریه، تفسیر و تأویل بخش مفاهیم را در فصل اول، به خود اختصاص داده است. تنوع نژادی علویان، آشفتگی هویتی و مذهبی و بالاخره فرق بین تفسیر و تأویل، محورهای اصلی بخش کلیات فصل اول را شکل داده است.
۲. فصل دوم، تحتعنوان «اعتقادات علویان؛ جنبههایی اعتقادی برگرفته از قرآن کریم» باورها و عقاید قرآنی و تفسیری علویان را در زمینههای اصول عقاید، فروع دین و باورهای عرفانی و تصوفی آنان دربرگرفته است. علویان در تبیین اصول عقاید دینی شان چون توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد، به آیات قرآن کریم ارجاعات و استناد کردهاند. ذیل عنوان «باورهای قرآنی علویان در اصول عقاید»، آیاتی که متناسب با هر اصلی اعتقادیشان آوردهاند، بررسی شده است. پرداختن به آیات مورد استناد علویان در زمینه فروع دینیشان، از دیگر بخشهای بررسی شده در این فصل میباشد. ذیل عنوان «باورهای قرآن علویان در عرفان و تصوف»، آیاتی که در محورهای صوفیانهای آنان، چون «چهار در، چهل مقام»، «سه سنت» و «هفت فریضه» مورد استناد و استشهاد قرار گرفته، بررسی شده است.
۳. در فصل سوم، تحتعنوان «دیدگاههای علویان نسبت به ابعاد مختلف قرآن کریم» نظرات آنها درباره نزول قرآن، در باره تفسیر قرآن و درباره تأویل قرآن با استفاده از منابع اندکی که دارند و در دسترس است، مورد بررسی قرار گرفت. مهمترین منابع تفسیری و قرآنی علویان دو اثر «تفسیر فاتحه» و «تفسیر بسمله» و تا حدودی «مقالات غیبیه و کلمات عینیه» از حاجی بکتاش ولی بود که بهصورت مفصل، مورد بررسی قرار گرفت.
۴. فصل چهارم، به بررسی وجوه تشابه و تمایز میان معتقدات تفسیری علویان با باورهای تفسیری اهلسنت و شیعیان جعفری غیر علوی اختصاص پیدا کرد. ابتدا به تفاوت باورهای اهلتشیع و اهلتسنن نسبت به منابع تفسیر قرآن پرداخته شد، سپس مشابهتها و تفاوتهای تفسیری علویان با تفسیر شیعیان و اهلسنت در زمینه منابع تفسیری، بررسی گردید. بررسی تفاوتهای تفسیری علویان با تفاسیر اهلسنت و شیعیان در زمینه روشهای تفسیری، دیگر بخش این فصل را شکل داده است.
۵. در فصل پنجم که آخرین فصل این رساله است، سهمحور اصلی بررسی شده است؛ ابتدا چالشهای مطالعاتی دیدگاههای تفسیری و قرآنی علویان موردبحث قرار گرفت، سپس آسیبهای تفسیری و قرآنی آنان و بالاخره، چشمانداز مطالعات قرآنی و دینی در جامعه علویان بررسی گردید. شفاهیبودن بیشتر باورهای و قرآنی علویان، نقص و آشفتگی متون موجود آنان و خلاء مطالعاتی مرتبط، مهمترین چالشهایی است که بر سر راه پژوهش در زمینه دیدگاههای قرآنی علویان وجود دارد. همچنین، تأویلگرایی در تفسیر آیات قرآن کریم، تفسیر بهرأی و آشفتگی رفتاری معارف دینی علویان و آشفتگی رفتار دینی و مناسکی علویان، مهمترین آسیبهایی است که در زمینه قرآنی و تفسیری میان علویان وجود دارد.
بالاخره، با چنین وضعتی، تلاشهایی که در زمینه سروسامان دادن به نظام معرفت دینی و رفتاری علویان از سوی برخی گروهها و شخصیتهای علوی صورت میگیرد، چشماندازی متفاوتتر و بهترین شاید برای آنان تصور کرد. هرچند که تا هنوز نتایج محسوس و ملموسی در این زمینه دیده نمیشود.
نقد و بررسیها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.